یادداشتی بر مجموعه داستان«حامله و امپراتور» نوشته هومن نحوی

دوازده روایت از وقایع محتمل

 

روزنامه آرمان امروز - علی الله سلیمی: جهان داستان، اغلب جهان فرضیات و احتمالات در دنیای واقعی است که با توجه به جهان بینی نویسنده و مهارت نوشتاری او به شکل باورپذیری در قالب داستان روایت می شود. نویسنده ها معمولا با جا به جایی عناصری در طبیعت و دنیای واقعی، جهانی داستانی مورد نظر خود را می سازند و به آن جان می بخشند. رویکردی که در اکثر داستان های کتاب«حامله و امپراتور» هومن نحوی دیده می شود. بیشتر داستان های این مجموعه با یک دستکاری کوچک در طبیعت آدم ها و اشیاء شکل می گیرد و واکنش شخصیت ها به روند مواجه با شکل جدید موقعیت ها، چارچوب اصلی داستان ها را تشکیل می دهد. در داستان اول این مجموعه، «داستانی درباره رستوران بزرگ»، یکی از شخصیت های داستانی بعد از خوردن غذایی در یک رستوران، خزنده ای را در داخل شکمش احساس می کند و این مسئله ذهنیت او را تحت تاثیر قرار می دهد. در داستان«اردی» هم، اردکی در یکی از پارک های تهران حرف می زند و قهرمان داستان با به دست آوردن آن، متوجه تغییراتی در روابط خود با اطرافیانش می شود. البته قهرمان داستان به مکاشفه ای در این مسیر دست می یابد که نویسنده با صراحت این مسئله را بیان نمی کند و به برداشت مخاطب وارگذار می کند. او با آوردن شعری از هوشنگ ابتهاج؛ «نشود فاش کسی آنچه میان من و توست/ تا اشارات نظر نامه رسان من و توست»، رابطه راوی داستان با دوستش را به صورت غیر مستقیم به چالش می کشد. همچنین در داستان«اون سه نفر» سه شخصیت به ظاهر مرموز به یک مکان عمومی، ترمینال می روند، کار و رفتارشان در آن جا به صورت واضح توضیح داده نمی شود اما تغییر حالات و رفتارشان بعد از بازگشت، خواننده را به فکر وا می دارد تا حدس و گمان خود را از این ماجرا در ذهن بپرورانند. بنابر این، رازآلودگی و فراهم کردن زمینه ای برای برداشت های مختلف از یک موضوع، از ویژگی های این داستان است. داستان بعدی، «حامله و امپراتور» که عنوان کتاب هم از آن برگرفته شده است، شکل تکامل یافته نگاه نویسنده در داستان های قبلی است. این که اتفاق های عادی و روزمره ای مثل سقوط یک بلوک بتنی از یک چرثقیل در حال کار در یک پروژه ساختمانی می تواند افکار و عملکرد یک شخصیت داستانی را به بازی بگیرد و او به بازاندیشی فکر و عملکردش در مقابل دیگران بپردازد. در داستان«باغ قوام... آستانه»، هم مسئله مرگ همسر پیرمرد، او را به تصور دنیای دلخواهی که خود ساخته وا می دارد. در این داستان، آنچه در عالم واقع اتفاق افتاده به حاشیه رانده می شود و شخصیت پیرمرد داستان، قرائت خاص خود از این واقعه را دارد. داستان«چرخدار، توله و ژتون ها» فضای متفاوتی نسبت به داستان های دیگر این مجموعه دارد، هم از نظر محیط داستان که در بیابان و زاغه ها می گذرد و هم آدم هایی که به دور از جامعه مدرن شهری، زندگی نسبتا بدوی دارند و سایه یک غول اقتصادی که در داستان از آن با نام«کمپانی» یاد می شود بالای سر آنها سنگینی می کند. کمپانی در این جا معنایی مترادف با عنصری که رویکرد استثماری دارد جلوه داده شده است. راوی داستان که به محل ژتون ها در بیابان دست یافته، دست بالا را در فروش اشیایی که از بیابان جمع می شود دارد، اما همین مسئله پای نمایندگان کمپانی و مقامات شهر را به محل زاغه ها می کشاند و وضعیت تازه ای را به وجود می آورد. همزمان راوی داستان دغدغه های شخصی خود را دارد که البته توفیقی در آن ندارد. داستان دیگر این مجموعه، «ریباس» به نوعی انتقاد اجتماعی با محوریت مسایل زیست محیطی است. داستان«زنی چاق با هماهنگی جناب سرهنگ» هم رویکرد انتقادی دارد. این بار در حوزه مسایل اجتماعی و فرهنگی. یکی از شخصیت های داستان، برای جمعیت زنان چاق شهر، طرح ها و برنامه های فرهنگی دارد، مخاطبانش استقبال می کنند اما همین مسئله باعث نگرانی و برخورد مقامات شهر می شود. داستان بعدی، «مکعب های دیشب»، نگاه سورئالیستی نویسنده به موضوع احساس آدمی است. داستان«گاومیش» هم گریزی به جهان احتمالات است و مواجه آدمی با پدیده های نادری که معمولا اتفاق نمی افتد اما امکان وقوعش وجود دارد:«گله گاومش های سه سال بود پای مسجمه زندگی می کردند و من تا وقتی که لازم نشده بود در مورد بودن آنها با کسی صحبت نکرده بودم. لازم هم نبود و کسی هم باور نمی کرد که در یک پارک محله ای کمتر شناخته شده، هر چند که خیلی کوچک هم نباشد، یک گله گاومیش زندگی کنند که روزها پیدایشان نباشد و شب ها دور مجسمه خرس ها جمع شوند و به نشخوار کردن و بخار از دماغ بیرون دادن و جفت گیری و رتق و فتق امور گله مشغول باشند.» (ص 112) این رویکرد در دو داستان پایانی کتاب، «هیولای قنات» و «مجتمع مسکونی رستگان+ 1» هم به نوعی تکرار شده است. مجموع داستان های کوتاه کتاب «حامله و امپراتور» نشان می دهد هومن نحوی ظرفیت های قالب داستان کوتاه را به خوبی می شناسند و نگاه و ایده های متفاوتی هم در این زمینه دارد که اگر تداوم یابد می تواند آینده درخشانی را برای او رقم بزند.

چاپ اول(1397) کتاب «حامله و امپراتور» نوشته هومن نحوی در 136 صفحه با شمارگان 500 نسخه و قیمت 13500 تومان از سوی انتشارات نگاه در تهران چاپ و منتشر شده است.

- این یادداشت در (روزنامه آرمان امروز)، چهارشنبه 3 بهمن ماه 1397 منتشر شده است.